Museum MORE

Als trekpleister geldt nu de expositie Naïef realisme, van Rousseau tot Grandma Moses in museum MORE. Henri Rousseau is wel de meest bekende schilder van deze stijl en feitelijk de grondlegger ervan. De aantrekkingskracht van deze kunstvorm is de toegankelijkheid, ongekunsteldheid en het idee dat iedereen kunstenaar kan zijn. Wat Joseph Beuys in de jaren zestig nog eens herhaalde toe hij zei “jeder Mensch ist einen Künstler”. Dat is tegelijk ook het zwakke punt van naïef realisme. Naast Rousseau zien we een selectie van Amerikaanse kunstenaars als Morris Hirschfield, Grandma Moses, John Kane en Horace Pippin. Naïef betekent kinderlijk, argeloos. Welnu, kinderlijk komt deze kunst zeker over. Menig toeschouwer zal denken ‘dat kan ik ook’. Zo ver wil ik niet gaan, maar wat maakt nu dat de ene naïeve kunstenaar hogelijk gewaardeerd wordt en museale aandacht krijgt en vele anderen niet? Ik heb het antwoord ook niet. Eerlijk gezegd zag ik menig schilderij waar ik bij een kringloopwinkel zo aan voorbij gelopen zou zijn. Het blijft natuurlijk een kwestie van smaak. Opvallend vond ik vooral Morris Hirschfield. Zij werk is in zijn naïviteit in ieder geval origineel en vernieuwend. Dat vind ik belangrijke toegevoegde waarde aan kunst. Afgezien van iets wel of niet mooi vinden is het reuze boeiend om met deze kunstvorm in aanraking te komen. En dat is in ieder geval waar Museum More met deze expositie in is geslaagd.

Eindelijk weer naar een museum. Dinsdag 1 maart was het zover. Tsjecho-Slowaaks realisme in museum More. Het betreft hier een collective uit de periode 1918-1945 toen Tsjechië en Slowakije nog één natie waren na de eerste wereloorlog. Het voormalige Bohemen was onderdeel geweest van het Habsburgse rijk en ging nu op zoek naar eigen culturele uitingen. Heribert Fisching-Gelsing (de bellenblazende jongen), Ilona Singer-Weinberger (meisje met de gouden regen) of Richard Schrötter (landschap in Krajina), het zijn namen die ons in het westen niet veel zeggen. Toch zijn zij belangrijk voor de ontwikkeling van een cultureel bewustzijn in de nieuwe landen. Het nieuwe land was een mengelmoes van bevolkingsgroepen, Duitsers, Joden, Slowaken, Tsjechen, maar ook Hongaren en zij brachten allemaal iets in van hun culturele identiteit. Wat hen bond is dat nieuwe land en hun zoektocht naar een nieuwe culturele uitingsvorm. Fabrieken, landschappen, mensen. De expositie is nou niet echt een hoogtepunt van absolute topwerken maar geeft wel een tijdsbeeld van een land in wording en daarom alleen al is de expositie een bezoekje waard.

Het leuke van museum More is dat je er kennis maakt met kunstenaars die je nog niet kende. Deze keer is dat Konrad Klapheck (Düsseldorf, 1935). Hij schildert, etst en tekent en was kunstprofessor aan de academie van Düsseldorf. Zijn werk beweegt zich tussen surrealisme en popart in. Aanvankelijk schildert hij voorwerpen, machines, gebruiksvoorwerpen die tot leven lijken te komen. En waar altijd wel iets mee aan de hand is, als je goed kijkt. Opmerkelijk detail: deze apparaten lijken op echte typemachines, strijkijzer of noem het maar op. Maar Klaphecks apparaten heeft hij zelf met nauwkeurige precisie bedacht. Als een wiskundige ontwerpt hij zijn machine eerst als een bouwtekening en als het ontwerp klaar is, ontstaat die bedachte machine in de wereld van verf en terpentijn. Later worden het mensen die zich als machines bewegen. Of waren het nou toch machines vermomd als mensen? In zijn latere periode ondernemen die mensen tamelijk explicitiete erotische acties. Kortom: Klaphecks werk is het waard om goed bekeken te worden. Opnieuw een verrassende kennismaking met een onontdekte kunstenaar in museum More.

De in 1889 geboren Jan Mankes overleed precies honderd jaar geleden op 23 april 1920 aan tbc. Slechts 31 jaar oud. Hij liet een klein maar ongeëvenaard oeuvre na. Zijn onderwerpen vond hij altijd dicht bij zichzelf in de buurt. De landschappen in en rond De Knipe bij Herenveen. De natuur dichtbij huis was een grote inspiratiebron, vogels, muizen, konijnen, bloemen, bomen, landschappen maar ook de mensen rondom hem. Zijn ouders, zijn vrouw Annie Zernike (Nederlands eerste vrouwelijke predikant), kinderen in zijn omgeving, hij laat daarin zien dat hij ook een groot portrettist was. Zijn broze gezondheid dwong hem om zijn onderwerpen vlakbij te zoeken en daarmee schildert hij een prachtig beeld van een voorbije tijd. Zijn verstilde stijl geeft zijn werk een buitenaardse schoonheid waar je uren naar kunt blijven kijken en jezelf helemaal in kunt verliezen. Opvallend in deze expositie is het relatief grote aantal werken uit particulier bezit. Begin dit jaar werd in een particuliere collectie zomaar een nieuw werk ontdekt: een akker met lelies. De eigenaresse verkreeg het uit een erfenis van haar oma en meldde zich bij de directeur van museum More met de vraag of hij het eens wilde bekijken en beoordelen. De onnavolgbare techniek van Mankes was onmiskenbaar. Nu is dit geweldig mooie schilderij in More te zien. Je zult zoiets maar van je oma erven! Het is te mooi om verborgen te blijven dus het is maar goed dat het nu in een museum hangt, voor iedereen zichtbaar.

Noem bekende Zwitserse kunstenaars. Alberto Giacometti kent iedereen. Paul Klee en Jean Tingeluy zijn ook geen onbekende namen, maar dan houdt het wel zo’n beetje op. Museum More stelt ons nu de vier Zwitsere broers Barraud voor. Het museum noemt ze wellicht Zwitserlands best bewaarde geheim. De broers werkten in de jaren 20 en 30 nauw met elkaar samen. Charles (1897), François (1899), Aimé (1902) en Aurèle (1903) komen uit een eenvoudig gezin uit La Chaux-de-Fonds in de Zwitserse Jura. Vader en moeder waren graveurs van horlogekasten en pa was een begenadigd etser, er is ook nog een zus die heel goed hoeden kon maken. Kortom gevoel voor kunst was in huize Barraud volop aanwezig en de ouders legden hun kinderen niets in de weg. Daardoor konden de jongens een opleiding aan de kunstacademie volgen. De broers hebben allemaal een eigen stijl maar de overeenkomst is het realisme waarin zij zich uitdrukken. De overeenkomst met mensen als Willink of Koch is onmiskenbaar. Wat ook een overeenkomst is, is de melancholie die uit de werken spreekt. Het is allemaal tamelijk verstild en bijna contemplatief. François steekt er wel het meest boven uit, maar Charles heeft weer een heel eigen zachtere toets die neigt naar figuratief expressionisme. Zo zie je maar, er valt nog altijd wat te ontdekken. Met dank aan museum More, nog te zien t/m 12 mei.

Twee sterren voor de omgeving, mooi verzorgd. Eén saaie ster voor de collectie, voorspelbaar en zoals hierboven benoemd 'herkenbaar', dwz geen plek voor nieuwsgierige kunstliefhebbers van deze tijd.

Het gebouw en de ligging van dit museum zijn prachtig. Voorafgaand aan ons bezoek hebben we heerlijk geluncht bij Loetje (beide panden zijn in handen van dezelfde eigenaar), dat naast het museum zit. Het museum zelf heeft overigens ook een gezellig uitziende brasserie. Alleen al het lopen door het gebouw, met hoge en grote zalen met veel glas, is een bezoek waard. De werken die te zien zijn in de verschillende zalen zijn erg interessant. Met name de bovenverdieping die geheel gewijd is aan Rein Draijer sprak mij erg aan, daar dit de eerste tentoonstelling is waarbij zoveel van zijn werken bij elkaar te zien zijn. MORE is zeker een bezoek waard!

Dit museum kan vergelijkingen met andere musea glansrijk doorstaan. Het gebouw is licht en ruim en als je de schilderijen ziet is het een verrassing van herkenning. Nederlandse schilderijen die je kent uit de boeken zoals Charlie Toorop, Carel Willink, Jan Mankes en Pyke Koch hangen daar gewoon. Dezelfde ervaring die ik had in het MOMA in New York met de grote beroemdheden van de 20e eeuw zoals Picasso, Matisse, Kahlo en Dali. De zalen zijn ruim en er is weinig dat je afleidt van de vele schilderijen die er zijn. Aan de voorzijde is een groot café restaurant met voldoende plek en met mooi weer kun je ook buiten zitten. Het was niet druk, dus je kunt dan echt genieten. Een aanrader !